Makieta średniowiecznego miasta

Makieta na Starym Rynku miasta ukazuje historyczny Puck z XV w. w skali 1:500. Wykonana została w technice odlewanej z brązu na postumencie betonowym okładanym szarym granitem, na którym wygrawerowane są ważne dla miasta daty.  Co ważne na makiecie umieszczono, oprócz tradycyjnej legendy jej odpowiednik zapisany alfabetem Braille’a. Wysokość na której, posadowiono makietę umożliwia oglądanie jej osobom poruszającym się na wózkach lub ciekawskim dzieciom.

Historia Ratusza na Starym Rynku - zarys z kamieni na płycie rynku

Ślad fundamentów uwidoczniony został poprzez wyłożenie obrysu kamieniami polnymi, które nawiązują minionych czasów i technik budownictwa. 2 tablice zamontowane przy obrysie fundamentów pokazują jak zmieniał się sam ratusz jego wielkość określana po odkrywanych fundamentach.

Najstarszy średniowieczny ratusz miasta Puck powstał jeszcze przed 1400 rokiem.Jedyną pozostałością tego budynku jest zachodni mur fundamentowy, stanowiący jednocześnie ścianę piwnic oraz zachowane dolne partie fundamentu północnego i południowego odsłonięte jedynie fragmentarycznie. Były on zbudowane ze średniej i dużej wielkości głazów granitowych wiązanych zaprawą wapienną. Próba zamknięcia obrysu murów skłania do przypuszczenia, że nie zachowany fundament wschodni znajdował się pod późniejszym pochodzącym z XVI wieku. Najstarszy ratusz pucki byłby zatem budynkiem o wymiarach ok. 8 na 20 m zorientowanym dłuższym bokiem po osi północ-południe. Był on w całości podpiwniczony. Wejście do piwnic było przynajmniej jedno, znajdowało się od południa. Podział pomieszczeń piwnicznych jak również rozpoznanie pozostałej części budynku, a więc parteru z przyczyn oczywistych nie było możliwe. Piwnica ratusza średniowiecznego, była zagłębiona około dwa metry poniżej ówczesnego poziomu rynku.Przypuszczalnie zatem była ona tylko częściowo zagłębiona pod poziom terenu i doświetlona małymi okienkami, co było częstą praktyką w budownictwie średniowiecznym. Konstrukcja partii naziemnej opisywanego ratusza oraz jego wygląd nie są znane. Grubość fundamentów wskazuje, że były one stosunkowo lekkie, przypuszczalnie wzniesione w najczęściej wówczas stosowanej konstrukcji szkieletowej,drewniano-ceglanej. Ratusz średniowieczny funkcjonował do około 1528 r. Z tego czasu miała bowiem pochodzić nowa siedziba władz miejskich wzmiankowana przez Franciszka Schultza. Wyniki badań archeologicznych istotnie potwierdzają przebudowę, którą nastąpiła przed połową XVI wieku. Pierwszym jej etapem było wzniesienie nowych fundamentów ściany wschodniej i południowej, a przypuszczalnie także i północnej. Kolejnym było zaprzestanie użytkowania i zasypanie południowej części piwnic. To właśnie na podstawie datowania kilkudziesięciotysięcznego zbioru zabytków wydobytych z tego zasypiska, można w miarę pewnie stwierdzić, że przebudowa ta nastąpiła, a w zasadzie zakończyła się w pierwszej połowie XVI wieku. Zakres dokonanych wówczas prac budowlanych pozwala jednak przypuszczać, że przemurowane zostały jedynie fundamenty i ściany budynku bez zmiany jego zarysu zewnętrznego. Ratusz nowożytny, umownie określony przeze mnie drugim, został częściowo wzniesiony na fundamentach średniowiecznych - ściana zachodnia. W przypadku pozostałych wystawiono już nowe mury. Użytkowana była wówczas jedynie północna część piwnic, która została zamknięta ceglano-kamienną ścianką działową usytuowaną na osi wschód-zachód w połowie długości budynku. Fundamenty związane z tą fazą funkcjonowania ratusza odsłonięto w południowo-wschodnim narożniku ratusza. Są one wzniesione z luźno ułożonych średnich i dużych głazów granitowych. Ich bezładny układ sugeruje dużą tymczasowość podejmowanych rozwiązań budowlanych. Być może zatem funkcjonowały one krótko jako ściany piwnic i stosunkowo szybko zostały zasypane i wykorzystywano je wówczas jedynie jako fundamenty. W toku tej przebudowy zasypano też wejście do piwnic od strony południowej. Nowe usytuowano zatem od wnętrza budynku lub od strony północnej albo wschodniej. Ostatnia przebudowa nastąpiła w XVIII wieku, a przypuszczalnie w końcu tego stulecia. Na taki okres wskazuje Franciszek Schultz, który przytacza dokumenty związane z przebudową ratusza pochodzące z 1790 r. W jej trakcie wzmocniono fundamenty piwnic w części północno-wschodniej budynku, poprzez ich wymurowanie z głazów granitowych i cegieł układanych naprzemiennie warstwami. Wzniesiono też nowy fundament od strony zachodniej, który przesunięto o około dwa metry na zachód od średniowiecznego . Wymiary nowego ratusza wynosiły więc zatem ok. 11 na 25 m. Nowy fundament posadowiony był płytko, co pozwala przypuszczać, że wzniesiono na nim jedynie lekką ścianę. Źródła pisane dostarczają dość dużo danych na temat wyglądu ratusza z czasów ostatniej fazy. Został on opisany jako budynek parterowy o wysokości 5 metrów. Zbudowany był w konstrukcji szkieletowej (drewniano-ceglanej) i częściowo podpiwniczony. Dach pokryto dachówką. Ratusz miał wieżyczkę z zegarem i dzwonem. Była to jednak najprawdopodobniej jedynie sygnaturka zaznaczona w bryle budynku bowiem nie natrafiono na fundamenty mogące stanowić podstawę wieży. Wewnątrz ratusza było co najmniej 7 pomieszczeń, wśród nich sala posiedzeń Rady Miejskiej, sala rozpraw Sądu Miejskiego, archiwum, areszt i 3 mieszkania.
Lektura źródeł pisanych pozwala określić stan budynku w XIX wieku na nie zadowalający. W 1808 r. zawaliła się wieża. Po remoncie podjętym w kilku następnych latach przywrócono ratusz do użytku jednak już w latach dwudziestych XIX wieku pojawiają się kolejne wzmianki o jego złym stanie i podejmowanych doraźnych remontach. Siedziba władz miejskich ostatecznie spłonęła w nocy z 23 na 24 maja 1863 roku. Pozostałości budynku rozebrano, a miejsce po nim zasypano i wyrównano. Nowy, stojący do dziś, neogotycki ratusz wzniesiony został we wschodniej pierzei rynkowej w 1865.

Wykorzystano artykuł „Ratusz w Pucku – wyniki badań archeologicznych w sezonie 2007" autorstwa

dr. Michała Starskiego.